AZƏRBAYCAN DÖVLƏT BƏDƏN TƏRBİYƏSİ VƏ İDMAN AKADEMİYASI

Ümumi tərbiyənin tərkib hissəsi olan, şəxsiyyətin hərtərəfli inkişafında mühüm rol oynayan bədən tərbiyəsi və idman orta, orta ixtisas və ali məktəblərdə, əmək kollektivlərində mühüm yer tutur.

Azərbaycanda ilk kütləvi bədən tərbiyəsi hərəkatı əsrimizin 20-30-cu illərində meydana gəlmişdir. Lakin bu hərəkat o zaman bir çox çətinliklərlə qarşılaşdı. Bunlardan ən başlıcası kadr çatışmazlığı idi. Kadrların hazırlanması məsələsi kurs şəbəkələri vasitəsilə tə"limatçılar, məşqçilər və müəllimlər hazırlamaq, bacarıqlı gəncləri Moskva və Leninqrad bədən tərbiyəsi institutlarına göndərmək yolu ilə həyata keçirilsə də, bu, bədən tərbiyəsi və idman mütəxəssislərinə olan ciddi ehtiyacı ödəmirdi.

Zaman təkcə Azərbaycan üçün deyil, həm də bütün Zaqafqaziya respublikaları üçün kadr hazırlığının təkmilləşdirilməsini tələb edirdi. Məhz buna görə də ixtisaslı kadrlar hazırlamaq zərurəti ilə əlaqədar olaraq 1930-cu ildə Zaqafqaziyanın sənaye mərkəzi Bakıda Zaqafqaziya Dövlət Bədən Tərbiyəsi İnstitutu yaradıldı. Bu, Zaqafqaziyada ali bədən tərbiyəsi təhsilli kadrlar hazırlayan ilk tədris müəssisəsi idi. 1936-cı ildə institutun həyatında yeni mərhələ başlandı. Gürcüstan Bədən Tərbiyəsi İnstitutunun yaranması ilə əlaqədar olaraq Zaqafqaziya Dövlət Bədən Tərbiyəsi İnstitutu yenidən təşkil olundu və onun bazası əsasında Azərbaycan Dövlət Bədən Tərbiyəsi İnstitutu yaradıldı. 1972-ci ildə institut yeni binaya köçəndən sonra inkişaf üçün yeni impuls aldı. Əyani və qiyabi şö’bələrə tələbə qəbulu artdı. Hazırda hər il əyani şö’bəyə 525, qiyabi şö’bəyə isə 100 tələbə qəbul olunur. Kafedraların da sayı 19-a çatmışdır. 2000-ci ildə institutun yaradılmasının 70 illik yubileyi tamam olacaqdır.

Bu 70 il ərzində ali məktəb 16000 nəfərdən artıq mütəxəssis hazırlamışdır. İnstitutun mə’zunları arasında dünya çempionu X.İsayev, iki dəfə olimpiya çempionu İ.Rıskal, üç dəfə dünya çempionu M.Allahverdiyev, olimpiya çempionu R.Şabanova, əməkdar idman ustası futbolçu Ə.Məmmədov, beynəlxalq dərəcəli idman ustası, dünya kubokunun qalibi T.Paşayev, Avropa çempionları R.Hacıyev, Ə.Əliyev və bir çox tanınmış idmançılar, məşqçilər də vardır. Onların hazırlanmasında əməkdar idman ustaları A.Ağalarov, R.Baxşəliyev, İ.Dadaşov, professor T.Abasov, əməkdar məşqçilər A.İsgəndərov, Ş.Şamxalov, əməkdar bədən tərbiyəsi və idman xadimləri Ə.Babayev, Z.Rzayeva, M.Vahabov, M.Saadatxan, beynəlxalq dərəcəli hakimlər T.Bəhramov, C.Qurbanov və ilk azərbaycanlı qadın idman ustası M.Məmmədova və başqalarının böyük xidmətləri vardır.

Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 23 mart 1999-cu il tarixli 42 saylı qərarı ilə Azərbaycan Dövlət Bədən Tərbiyəsi İnstitutunun adı dəyişdirilərək Azərbaycan Dövlət Bədən Tərbiyəsi və İdman Akademiyası olmuşdur. Bununla bağlı olaraq akademiyada doktorantura və aspiranturanın, ixtisaslaşdırılmış elmi şuranın, hərbi kafedranın açılması planlaşdırılmışdır.

Akademiyanın əsas tədris, tə'lim - tərbiyə strukturları olan kafedralarını 4 bölmədə qruplaşdırmaq olar:
1. idman-pedaqoji kafedraları;
2. nəzəri və pedaqoji fənlər kafedraları;
3. tibbi-bioloji kafedraları;
4. ictimai fənlər kafedraları.

Birinci bölməyə "Voleybol və stolüstü tennis" (kafedra müdiri prof. O.Ağayev), "Gimnastika və akrobatika" (prof. B.Nərimanov), "Güləş" (prof. X.Qurbanov), "Boks və ağır atletika" (prof. Ş.Hüseynov), "Futbol" (dos. R.Bağırov), "Yüngül atletika" (dos. F. Hüseynov), "Basketbol və həndbol" (dos. H.Ələkbərov), "Tətbiqi idman növləri" (dos. Y.Eminbəyli) kafedraları daxildir; ikinci bölməyə "Bədən tərbiyəsi nəzəriyyəsi və metodikası", "Bədən tərbiyəsi tarixi və idarə olunması", "Pedaqogika və psixologiya", "Ali riyaziyyat və kompüter texnikası", "Dillər" kafedraları; üçüncü bölməyə "Ümumi və idman fiziologiyası", "İdman təbabəti və gigiyenası" və "Anatomiya" kafedraları, və nəhayət, dördüncü bölməyə "Ümumhumanitar elmlər", "Sosial-siyasi elmlər" kafedraları aiddir. Bu kafedralarda 200-dən artıq müəllim çalışır.

Onların tərkibində 10 elmlər doktoru, professor, 70-dən artıq elmlər namizədi, dosent vardır. İdman-pedaqoji kafedralarında çoxlu yüksək dərəcəli idman mütəxəssisləri çalışır. Bunlar idman ustaları - voleybolçu O.Ağayev və E.Qədəşov; akrobatlar - fəxri idman ustaları B.Nərimanov, E.Nərimanov; fəxri idman ustaları - gimnast T.Mehdiyev, Ç.Zərgərov, N.Abdinova; güləşçilər- X.Qurbanov, C.Yaqubov, F.Tağıyev, N.Məcidov; boksçular- T.Babanlı, O.Hüseynov; ağır atletlər - Ş.Hüseynov, Q.Cəbrayılov; atıcı - Y.Eminbəyli; şahmatçılar - B.Rüstəmov, Y.Quliyev; futbolçular - R.Bağırov, Y.Babayev; üzgüçü - R.Babayev; tennisçi-S.Sultanova; həndbolçü - V.Sadıxova; qılıncoynadan A.Novikov və başqalarıdır.

Akademiyanın bir stadionu, bir üzgüçülük hovuzu, bir gimnastika zalı, bir güləşmə zalı, əl oyunları zalı, yay futbol, voleybol, həndbol meydançaları, atıcılıq tiri, şahmat zalı, iki elmi laboratoriyası, bir kitabxanası, iki linqafon kabinəsi, iki kompüter sinfi və metodika kabinələri vardır. Azərb.DBTİA müstəqil respublikamız üçün yüksəkixtisaslı bədən tərbiyəsi müəllimləri, idmançılar məşqçilər yetişdirmək və ölkəmizin idman sahəsində şərəfini yüksəltmək üçün özünün maddi-texniki bazasının möhkəmləndirilməsinə, elmi - pedaqoji kadr potensialının yuksəlməsinə xüsusi diqqət yetirir.